روانشناسی کودک و نوجوان یک روانشناس بسیار آموزش دیده است که در درک و رسیدگی به نیازهای منحصر به فرد روانی، عاطفی و رفتاری کودکان و نوجوانان تخصص دارد. این روانشناسان دارای تخصص در روانشناسی رشد، آسیب شناسی روانی و توانایی درمان کودک و نوجوان بر اساس مبتنی بر شواهد هستند. آنها برای ارزیابی، تشخیص و درمان طیف وسیعی از مسائل از جمله اضطراب، افسردگی، ADHD، تروما، اختلالات رفتاری و ناتوانی‌های رشدی با کودکان، نوجوانان، خانواده‌های آنها را نیز همراهی می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با روانشناسی کودک و نوجوان تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

برای دریافت مشاوره کودک و نوجوان کلیک کنید

شناخت روانشناسی کودک و نوجوان

روانشناسی کودک بر رشد ذهنی، عاطفی و رفتاری کودکان از دوران نوزادی تا نوجوانی تمرکز دارد. حوزه های مختلفی از جمله رشد شناختی، اجتماعی شدن، فراگیری زبان و تنظیم عاطفی را در بر می‌گیرد.

 چهار مرحله از رشد شناختی کودک و نوجوان

چهار مرحله از رشد شناختی را شامل:

1. مرحله حسی حرکتی (از تولد تا 2 سالگی): در این مرحله، نوزادان از طریق حواس و فعالیت های حرکتی خود، جهان را کشف می‌کنند. آنها مفهوم ماندگاری شی را توسعه می‌دهند و شروع به درک روابط علت و معلولی می‌کنند.

2. مرحله قبل از عمل (2 تا 7 سال): کودکان در این مرحله به بازی نمادین می‌پردازند و مهارت های زبانی را توسعه می‌دهند. با این حال، آنها با منطق عینی مبارزه می‌کنند و تفکر خود محوری را نشان می‌دهند و جهان را از منظر خود می‌بینند.

3. مرحله عملیاتی مشخص (7 تا 11 سال): در این مرحله، کودکان مهارت های منطقی و استدلالی را بهبود می‌بخشند. آنها  شروع به تفکر منطقی تر در مورد رویدادهای زندگی می‌کنند.

4. مرحله عملیاتی رسمی (11 سال و بالاتر): نوجوانان در این مرحله به تفکر استدلال فرضی می‌پردازند. آنها می‌توانند انتقادی فکر کنند، مسائل پیچیده را حل کنند و دیدگاه های متعدد را در نظر بگیرند.

شناخت روانشناسی نوجوانان

نوجوانی دوره‌ای از تغییرات سریع جسمی، شناختی و اجتماعی-عاطفی را نشان می‌دهد که معمولاً از سنین 10 تا 19 سالگی را در بر می‌گیرد. در این مرحله نوجوانان در تلاش برای ایجاد حس هویت و خودمختاری هستند. در دوران نوجوانی، افراد در حوزه های مختلف دستخوش تحولات قابل توجهی می‌شوند:

1. رشد فیزیکی: نوجوانی با بلوغ مشخص می‌شود که در طی آن افراد تغییرات چشمگیری را در بدن خود تجربه می‌کنند، از جمله جهش رشد، بلوغ جنسی و نوسانات هورمونی. این تغییرات فیزیکی بر تصویر خود و تعاملات اجتماعی نوجوانان تاثیر می‌گذارد.

2. رشد شناختی: در این دوره  توانایی های شناختی افزایش یافته از جمله تفکر استقلالی را نشان می‌دهد. نوجوانان مهارت های پیچیده تری در حل مسئله پیدا می‌کنند و شروع به تفکر در اهداف و آرزوهای آینده خود می‌کنند.

3. رشد اجتماعی و عاطفی: نوجوانی زمان افزایش آگاهی اجتماعی و نفوذ همسالان است. نوجوانان پویایی های اجتماعی پیچیده را دنبال میکنند، روابط صمیمی ایجاد می‌کنند و تمایلات جنسی خود را کشف می‌کنند. آنها همچنین احساسات شدیدی از جمله نوسانات خلقی و جستجوی خودمختاری را تجربه می‌کنند.

راهکارهای پرورش سالم کودک و نوجوان

ارتقای رشد مثبت در دوران کودکی و نوجوانی نیازمند توجه به رویکرد های فیزیکی، شناختی، اجتماعی و عاطفی را است. در اینجا چند استراتژی برای رشد و توسعه سالم آورده شده است:

1. فراهم کردن یک محیط حمایتی: یک محیط پرورشی و حمایتی در خانه، مدرسه و در جامعه ایجاد کنید. تشویق، تحسین و بازخورد سازنده را برای تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس کودکان ارائه دهید.

2. ارتباطات باز را تقویت کنید: خطوط ارتباطی باز را با کودکان و نوجوانان حفظ کنید و آنها را تشویق کنید تا افکار، احساسات و نگرانی های خود را بیان کنند. فعالانه گوش دهید، تجربیات آنها را تایید کنید و بدون قضاوت راهنمایی کنید.

3. تشویق به خودمختاری و استقلال: به کودکان و نوجوانان اجازه دهید تا تصمیمات مناسب سن خود را بگیرند و مسئولیت هایی را بر عهده بگیرند. 

4. ارتقاء تاب آوری: به کودکان و نوجوانان مهارت های مقابله و راهکارهای تاب آوری را آموزش دهید تا چالش ها و شکست ها را پشت سر بگذارند.‌ آنها را به حل مسئله، خوش بینی و پشتکار در مواجهه با ناملایمات تشویق کنید.

5. فرصت هایی برای اجتماعی شدن فراهم کنید: با به وجود آوردن فرصت ها برای تعامل، همکاری و کار گروهی از رشد اجتماعی کودکان حمایت کنید.‌ آنها را برای مشارکت در فعالیت های فوق برنامه، باشگاه ها و رویدادهای اجتماعی تشویق کنید.

6. عشق به یادگیری را در خود پرورش دهید: نگرش مثبت نسبت به یادگیری و کنجکاوی فکری را در خود پرورش دهید. 

چه مشکلات روانشناسی در کودکان و نوجوانان پدید می‌آید؟

کودکان و نوجوانان ممکن اند در طول زندگی خود دچار مشکلات بسیاری شوند که تنها راه حل درمان‌ آنها مراجعه به روانشناس است. برخی از رایج ترین این مشکلات عبارتند از:

• مشکلات خانوادگی
• مشکلات در مدرسه
• مشکلات سلامتی موثر بر روان
• بیش فعالی
• افسردگی
• اضطراب
• اختلالات اشتها

اغلب این مشکلات به صورت غمیگینی، خشم، نگرانی، استرس، غم، کاهش اعتماد به نفس و.. بروز می‌کند.

چرا کودکان و نوجوان نیاز به درمان دارند؟

باید به کودکان و نوجوانان کمک کنید. و با همراهی با‌ آنها مشکلاتشان را حل کنید تا برخی از مسائل به خودی خود بهبود یابد. از دیگر راه های درمانی روانشناسی برای کودکان و نوجوانان این است که، با کل خانواده کار کنید، بازی کنید و صحبت کنید. بنابراین روانشناس برای حل بسیاری از مشکلات کودکان و نوجوانان، باید از خانواده و والدین شروع کنند، زیرا خانواده در تسریع درمان بسیار موثر هستند و در برخی موارد نیز نیاز است باخانواده صحبت شود تا زمانی نیاز باشد، کاری به نوجوان خود نداشته باشند تا روند درمانی کامل شود و خانواده مداخله نکنند.

نتیجه گیری

روانشناسی کودک و نوجوان، فرآیندهای پیچیده رشد و بلوغ را در طول سال های متوالی رشد یک انسان راحت تر می‌کند با درک چالش ها و فرصت های منحصر به فرد کودکان و نوجوانان، می‌توانیم بهتر از رشد و رفاه آنها حمایت کنیم. از طریق محیط‌های پرورشی و ارتباطات، می‌توانیم ذهن‌های جوان را برای شکوفایی و رسیدن به پتانسیل کامل خود توانمند کنیم.

سوالات متداول

روانشناسان کودک و نوجوان با چه گروه سنی کار می‌کنند؟

روانشناسان کودک و نوجوان معمولاً با افراد از دوران نوزادی تا نوجوانی کار می‌کنند و محدوده سنی از تولد تا 18 سالگی را پوشش می‌دهند.

روانشناسان کودک و نوجوان به چه موضوعاتی می‌پردازند؟

روانشناسان کودک و نوجوان به موضوعات مختلفی می‌پردازند که ممکن است جوانان با آن مواجه شوند، از جمله: مشکلات رفتاری، اختلالات اضطرابی، افسردگی، ADHD (اختلال کمبود توجه/بیش فعالی)، اختلالات طیف اوتیسم، تروما و ناتوانی های یادگیری، تعارضات خانوادگی و مسائل مربوط به رابطه با همسالان.

چگونه بفهمم فرزندم نیاز به مراجعه به روانشناس دارد؟

علائم متعددی وجود دارد که نشان دهنده نیاز کودک شما به مراجعه به روانشناس است، از جمله تغییرات قابل توجه در رفتار، احساسات یا عملکرد، غمگینی یا نگرانی مداوم، مشکل در مقابله با عوامل استرس زا یا تغییرات زندگی، درگیری های مکرر با خانواده یا هم سن های خودش.