شخصیت هر فرد در واقع ترکیبی از طرز تفکر، احساسات، رفتار و ارتباط او با دیگران است. روند شکل‌گیری شخصیت هر فرد در یک بازه طولانی‌مدت، از تولد تا بزرگسالی است. معمولاً بعد از بالغ‌شدن افراد و ورود به دوره بزرگسالی، شخصیت هر فرد شکل می‌گیرد و دیگر تغییرات چندانی نخواهد داشت. با این حال برخی شرایط ممکن است موجب بروز مشکلاتی در شخصیت و رفتار یک فرد شود. این موضوع با عنوان انواع اختلالات شخصیت شناخته می‌شود. در این مقاله از دکترتو به صورت کامل با انواع اختلالات شخصیت و نشانه‌های آن آشنا خواهیم شد.

اختلال شخصیت چیست؟

اختلالات شخصیتی گروهی از اختلالات روانی هستند که می‌توانند روی جنبه‌های مختلف رفتاری و روانی افراد تاثیر بگذارند. آنها شامل الگوهای بلندمدت افکار و رفتارهایی هستند که با آنچه در فرهنگ شما عادی تلقی می‌شود، متفاوت است. افکار و رفتارها در اشخاصی که درگیر اختلالات شخصیتی هستند، ناسالم و انعطاف‌ناپذیر است. این افراد معمولاً مشکلات جدی در روابط، کار و فعالیت‌های اجتماعی ایجاد می‌کنند. انواع اختلالات شخصیتی می‌توانند مقابله با استرس‌ها و مشکلات روزمره را برای افراد سخت کنند.

انواع اختلالات شخصیت

انواع اختلالات شخصیت یا به انگلیسی  types of personality dis or ders، در واقع مجموعه‌ای از رفتارهای نامعمول شخصیتی را شامل می‌شود. روی‌هم‌رفته بیش از ۱۰ نوع اختلال شخصیتی وجود دارد که می‌توان مجموعه آنها را در سه دسته اصلی تقسیم بندی کرد. هر دسته شامل یک سری علائم و ویژگی‌های مشابه هستند. به صورت کلی انواع اختلالات شخصیتی را می‌توان به سه دسته اصلی زیر تقسیم‌بندی کرد:

۱. اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان

اختلال شخصیتی پارانوئید، از انواع اختلالات شخصیت دسته A بوده که در آن فرد فکرهای عجیب‌وغریبی را تجربه می‌کند. از علائم ظاهری افراد پارانوئید ترس شدید و بی‌اعتمادی نسبت به دیگران است. اکثر این افراد فکر می‌کنند که کسی قصد دارد به آنها آسیب برساند. این افراد معمولاً نسبت به دیگران، حتی دوستان و خانواده‌شان بی‌اعتمادند و اعتماد کردن به دیگران برای آنها دشوار است.

۲. اختلال شخصیت اسکیزوئید

یکی دیگر از انواع اختلالات شخصیتی، اختلال شخصیت اسکیزوئید است. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید قادر به عملکرد نسبتاً خوبی هستند و برخلاف اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو، معمولاً علائم روان‌پریشی ندارند. با این حال، در نتیجه افکار و احساسات مرتبط با این تشخیص، ممکن است:

• در ایجاد روابط نزدیک با افراد دیگر دچار مشکل می‌شوند.
• زندگی خود را بدون دخالت دیگران انتخاب می‌کنند.
• ترجیح می‌دهند با افکار خود تنها باشند.
• از بسیاری از فعالیت‌ها لذت نمی‌برند.
• علاقه چندانی به رابطه جنسی یا صمیمیت ندارند.
• در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند یا از نظر عاطفی نسبت به دیگران سرد هستند.

۳. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

یکی دیگر از انواع اختلالات شخصیت رایج، اختلال شخصیتی اسکیزوتایپی است. در این نوع اختلال، هرکسی رفتارهای عجیب‌وغریب یا ناهنجار خود را دارد. اما اگر الگوهای تفکر و رفتار فرد، ارتباط با دیگران را بسیار دشوار می‌کند، ممکن است تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپی برای او داده شود. بر خلاف اسکیزوفرنی، افراد با این نوع از اختلال شخصیتی معمولاً روان‌پریشی را تجربه نمی‌کنند. با این حال، ممکن است نشانه‌های زیر در او دیده شود:

• افکار یا ادراکات تحریف شده را تجربه می‌کنند.
• ایجاد روابط نزدیک را بسیار دشوار می‌دانند.
• طرز تفکر و رفتار آنها، خصوصا در مورد خودشان به گونه‌ای است که برای دیگران عجیب است.
• باور دارند که می‌توانند ذهن‌ها را بخوانند یا قدرت‌های خاصی مانند “حس ششم” دارند.
• با کسانی که این عقاید را ندارند احساس اضطراب و تنش می‌کنند.
• در موقعیت‌های اجتماعی بسیار مضطرب و پارانوئید می‌شوند و برقراری ارتباط با دیگران برایشان سخت است.

۴. اختلال شخصیت ضداجتماعی

طبیعی است که گاهی نیازها، لذت‌ها یا منافع شخصی خود را بر نیازهای اطرافیانمان ترجیح دهیم. با این حال، اگر این اعمال اغلب اتفاق می‌افتد و شما برای حفظ ثبات در زندگی‌تان تلاش می‌کنید، یا به‌طور منظم به دلیل عصبانیت یا عدم توجه به دیگران به صورت تکانشی عمل می‌کنید، می‌تواند منجر به تشخیص اختلال شخصیت ضداجتماعی شود. افرادی که با این دست از انواع اختلالات شخصیت تشخیص داده می‌شوند، اغلب بدون فکر کردن به عواقب، خود و دیگران را در موقعیت‌های خطرناک قرار می‌دهند. گاهی اوقات هم رفتارهای خطرناک و غیرقانونی دارند. داشتن رفتاری که ناخوشایند است هم می‌تواند نشانه‌ای از اختلال شخصیت ضداجتماعی باشد.

۵. اختلال شخصیت مرزی

یکی دیگر از انواع اختلالات شخصیتی دسته B، اختلال شخصیت مرزی است. اختلال شخصیتی مرزی (BPD) همچنین به عنوان اختلال شخصیت هیجانی ناپایدار (EUPD) نیز شناخته می‌شود. همه ما می‌توانیم مشکلاتی را در روابط، تصور از خود و احساساتمان تجربه کنیم. اما اگر این موارد به‌طور مداوم ناپایدار یا شدید بوده و باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره شما شوند، ممکن است اختلال شخصیت مرزی برای شما تشخیص داده شود.

افرادی با این اختلال معمولاً از این که دیگران آنها را رها کنند همیشه نگران‌اند و هر کاری برای جلوگیری از این اتفاق می‌کنند. علاوه بر این، احساسات بسیار شدیدی دارند که می‌توانند به‌سرعت تغییر کنند (مثلاً از احساس شادی و اعتمادبه‌نفس در صبح تا احساس ناراحتی و غم در بعدازظهر). این افراد درک قوی از این که چه کسی هستند و چه می‌خواهند ندارند و اغلب حفظ روابط یا دوستی‌های پایدار برای آنها دشوار است.

۶. اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک

یکی دیگر از انواع اختلالات شخصیتی، اختلال شخصیت هیستریونیک است که در آن فرد دراماتیک بوده، دارای احساسات قوی است و همیشه خواهان توجه دیگران است. بیشتر مردم از اینکه در مورد کارهایشان تعریف می‌شود یا بازخورد مثبت می‌دهند لذت می‌برند. اما اگر به شدت به این موضوع وابسته هستید که مورد توجه قرار بگیرید، یا آن‌قدر به دنبال تأیید هستید که این امر بر زندگی روزمره شما تأثیر می‌گذارد، احتمالا دچار اختلال شخصیت هیستریونیک هستید. معمولاً افراد با شخصیت های نمایشی اگر در مرکز توجه نباشند، احساس ناراحتی می‌کنند.

۷. اختلال شخصیت خودشیفته

طبیعت انسان به این صورت است که بخواهد از نیازهای خودآگاه باشد، آنها را بیان کند و بخواهد دیگران توانایی و دستاوردهای او را ببینند. اما اگر این رفتارها و احساسات به صورت افراطی باشد، به‌نحوی‌که در روابط فرد مشکل ایجاد کند، ممکن است اختلال شخصیت خودشیفته داشته باشد. افراد خودشیفته معمولاً باور دارند که دلایل خاصی وجود دارد که آنها را متفاوت، بهتر یا سزاوارتر از دیگران می‌کند. این افراد از موفقیت‌های دیگران رنج می‌برند و معمولاً عزت‌نفس بسیار شکننده‌ای دارند.

۸. اختلال شخصیت دوری جو (اختلال شخصیت اجتنابی)

همه ما چیزها، مکان‌ها یا افرادی در اطرافمان وجود دارد که آنها را دوست نداریم یا این که ما را مضطرب می‌کنند. اما اگر این موارد آن‌قدر باعث اضطراب می‌شوند که برای حفظ روابط در زندگی خود تلاش می‌کنید، ممکن است با تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی (که گاهی اوقات اختلال شخصیت مضطرب نیز نامیده می‌شود) مواجه شوید. معمولاً در این شرایط از کار یا فعالیت‌های اجتماعی که باید با دیگران در ارتباط باشید، اجتناب می‌کنید.

۹. اختلال شخصیت وابسته

یکی دیگر از انواع اختلالات شخصیت، اختلال شخصیت وابسته است. به صورت طبیعی تمام ما به دیگران وابسته‌ایم و در مقابل نیز دیگران به ما تکیه می‌کنند. اما اگر میزان وابستگی به دیگران بسیار شدید و کنترل نشده باشد، به‌نحوی‌که روی زندگی روزمره تاثیر بگذارد، می‌توان گفت که اختلال شخصیت وابسته دارید. افرادی با این اختلال معمولاً همیشه احساس نیاز دارند و در تصمیم‌گیری ناتوان‌اند. آنها ممکن است اجازه دهند دیگران با آنها بدرفتار کنند، زیرا می‌ترسند رابطه را از دست بدهند.

۱۰. اختلال شخصیت وسواسی – جبری

یکی دیگر از انواع اختلالات شخصیتی، اختلال شخصیت وسواس اجباری است که در آن فرد نیاز به کنترل و نظم دارد. آنها کمال‌گرا هستند و می‌توانند انعطاف‌ناپذیر باشند. اگرچه برخی از علائم وسواس جبری مشابه اختلال وسواس فکری – اجباری یا همان OCD است، اما این دو اختلال با هم فرق دارند.

علت اختلالات شخصیتی

اختلالات شخصیت معمولاً زمانی شروع می‌شود که فردی در سنین نوجوانی یا اوایل بزرگسالی است. علت بروز انواع اختلالات شخصیت ناشناخته است. با این حال، ژن‌ها و تجربیات دوران کودکی مانند سوءاستفاده و آسیب‌های روحی و روانی، احتمالاً در بروز این مشکلات نقش دارند. ژنتیک می‌تواند یک فاکتور مهم در بروز اکثر انواع اختلالات شخصیتی باشند. تغییرات مغزی نیز یکی دیگر از دلایل بروز این اختلالات است. به‌عنوان مثال، یافته‌های مطالعات مربوط به اختلال شخصیت پارانوئید به تغییر عملکرد آمیگدال اشاره دارد. عوامل فرهنگی نیز ممکن است در ایجاد اختلالات شخصیت نقش داشته باشند.

تشخیص اختلالات شخصیت

یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشت روانی می‌تواند انواع اختلالات شخصیت را تشخیص دهد. ارائه‌دهنده سلامت روان یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی است که در تشخیص و درمان مشکلات سلامت روان تخصص دارد. برای تشخیص، پزشک علائم، تجربیات و سابقه پزشکی خانوادگی فرد را در نظر می‌گیرد. همچنین ممکن است یک معاینه پزشکی کامل برای کمک به رد سایر علل احتمالی علائم انجام شود. مهم‌تر این که هر اختلال شخصیتی مجموعه‌ای از معیارهای تشخیصی خاص خود را دارد. برای تشخیص خاص باید برخی از این معیارها را در نظر گرفت.

درمان انواع اختلالات شخصیت

انواع روش‌های روان‌درمانی می‌تواند به رفع علائم انواع اختلالات شخصیتی کمک کند. یکی از بهترین روش‌های درمان اختلال شخصیت طرحواره درمانی است. دکتر یارمحمدی یکی از طرحواره درمانگران موفق در این زمینه است.